Nỗi ám ảnh sợ hãi: Khi "Pin sinh mệnh" bị rút cạn dần từ vô thức
Sau trận mưa lũ lịch sử 50 năm vừa qua tại phường Quy Nhơn Bắc (Gia Lai), anh Nguyễn Ngọc Vũ vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhớ lại đêm 18/11. Vừa dọn xong lớp bùn của trận lụt trước, vợ chồng anh chết lặng khi dòng nước như thác đổ ập về lần hai, nhấn chìm toàn bộ tài sản. Do địa hình bị chia cắt và sóng điện thoại mất hoàn toàn, cả gia đình 5 người rơi vào tình trạng cô lập, phải leo lên gác xép rộng chừng 10 m2 để cố thủ. Bếp gas và thức ăn chìm nghỉm, họ buộc phải chia nhau những mảnh bánh tráng sống để cầm cự, chờ đợi lực lượng cứu hộ tiếp cận. Thông tin trên báo VNxpress ngày 26/11/2025 cho biết.
Trải nghiệm nguy hiểm trong lũ lụt có thẻ khởi phát rối loạn căng thẳng sau sang chấn (trong ảnh Lực lượng cứu hộ cứu nạn đưa người dân ở khu vực ngập sâu đến nơi an toàn - Ảnh UBND TP HUẾ
Tại tâm lũ Đăk Lăk, chị Nguyễn Thị Hào (phường Đông Hòa) phải dùng hết sức bình sinh dìu người chồng tai biến và mẹ già 80 tuổi leo lên gác lửng khi nước sông Ba bất ngờ dồn về trong đêm. Giữa bốn bề nước trắng xóa, chị viết vội dòng chữ cầu cứu lên tấm vải treo trên mái nhà. Những ký ức kinh hoàng về tiếng nước gầm rú trong đêm tối và cảm giác bất lực như của anh Vũ, chị Hào có thể khởi nguồn cho Rối loạn căng thẳng sau sang chấn – một hội chứng thường bị bỏ quên sau thiên tai, theo bác sĩ Nguyễn Viết Chung, Khoa Tâm thần, Bệnh viện E (Hà Nội).
Một số người khác có trải nghiệm tương tự, sau đó chỉ cần nghe tiếng nước chảy mạnh từ vòi sen hay tiếng mưa gió quất mạnh vào cửa kính chung cư, nỗi sợ hãi vô hình lại xuất hiện. Đó là sang chấn cấp tính – hay ví von như một sự cố “chập điện” trong hệ thống sinh tồn.
Phân tích: Cội rễ sợ hãi và lý do người giàu vẫn bất an
Tôi xin mượn câu chuyện trên làm lời mở đầu cho một câu chuyện ít sóng gió nhưng bản chất có khi còn nghiêm trọng hơn cả cơn lũ nhìn thấy được, là nỗi sợ hãi vô hình đang âm thầm dâng lên trong cuộc sống hối hả của Hà Nội, TP.HCM và những đô thị lớn khác - nơi áp lực KPI, sự cạnh tranh cao độ và kẹt xe mỗi ngày..."Nó là sự chập điện mãn tính, tàn phá "Nguyên khí" của những con người trụ cột gia đình, công ty hay những người làm việc trí óc. Là một người làm báo và có kiến thức y học, hơn 30 năm sinh sống tại Hà Nội, tôi hiểu rõ sự căng thẳng mãn tính này.
Tại sao chúng ta lại sợ hãi, ngay cả khi đang ở trong một ngôi nhà an toàn?
Dưới lăng kính của Phân tâm học, nỗi sợ không nằm ở thế giới bên ngoài mà ẩn sâu trong Vô thức. Những tổn thương quá khứ, những ham muốn bị dồn nén, chúng không mất đi mà tích tụ lại, rồi biến thành lo âu thần kinh – thứ mà chúng ta gọi là "nỗi sợ vô hình".
Nỗi sợ hãi này được đeo mặt nạ. Nếu lột trần mọi lo lắng, chúng ta sẽ thấy lõi cuối cùng là Sợ chết. Từ đó nảy sinh Sợ bệnh tật và Sợ nghèo đói, và nhiều nỗi sợ khác.
Có một điểm nghịch lý xảy ra với nhiều người, nhất là giới chuyên gia và doanh nhân: Nhiều người đã đạt được thành công tột bậc, tiền bạc dư dả, nhưng vẫn lao vào tích lũy không ngừng, sống trong tâm trạng bất an. Đó không hẳn là tham lam. Khi nhìn sâu vào bên trong, ta thấy họ đang chạy trốn "Bóng ma sợ nghèo" đã in hằn từ ký ức tuổi thơ. Sự tích lũy của cải trở thành một Cơ chế phòng vệ của Vô thức, cố gắng xây một bức tường tài chính hòng ngăn cản “con quái vật quá khứ” quay trở lại.
Sự bất an này được củng cố bởi sự "buông thả"trong tư duy. Khi tâm trí không có mục đích xác định, nó sẽ trôi dạt vô định, và nỗi sợ hãi sẽ dễ dàng thiết lập "Nhịp điệu thôi miên", khiến ta dần trở thành nô lệ cho thói quen lo âu.
Y lý: Khi nỗi sợ hãi "đánh cắp" tinh khí của Thận
Nỗi sợ hãi không chỉ là vấn đề tâm lý, nó là một cuộc tấn công vật lý vào tạng phủ. Trong Y học Cổ truyền, Thận chính là nạn nhân đầu tiên của sợ hãi.
Thận là "Tiên thiên chi bản", nơi tàng chứa Tinh – năng lượng gốc, quyết định tuổi thọ và sinh lực. Nỗi sợ hãi mãn tính giống như một sự chập mạch điện, làm rò rỉ và rút cạn tinh khí quý giá này.
Trong các sách kinh điển, nguyên tắc được đúc kết ngắn gọn: "Khủng thương Thận" (Sợ hãi làm tổn thương Thận). Đặc biệt, quy luật khí hóa chỉ ra rằng: "Khủng tắc Khí hạ" (Sợ hãi làm Khí tụt xuống dưới).
Sợ rắn - nỗi sợ vô hình nằm sâu trong tiềm thức của nhiều người, cho dù lần đầu tiên tiếp xúc với rắn. Ảnh minh họa.
Bạn thấy đấy, khi quá sợ hãi, chân tay bủn rủn, khó kiểm soát cơ thể. Đó là Khí đã bị hãm xuống, không còn khả năng nâng đỡ. Sự tán khí này kéo dài sẽ tiêu hao Tinh cực nhanh. Nó làm Thận mất đi sự ấm áp của Mệnh Môn Hỏa (Thận Dương), dẫn đến các triệu chứng suy nhược:
- Đầu óc mụ mị: Tinh hao kiệt khiến Tủy không dưỡng được Não (vì cơ chế Thận sinh Tủy).
- Mỏi lưng, tóc rụng: Thận chủ Cốt và "Vinh nhuận ra tóc".
- Chân tay lạnh: Thận Dương suy, không sưởi ấm được cơ thể.
Trong kho tàng Nam Dược, Thiền sư Tuệ Tĩnh – một vị đại danh y của Việt Nam đã đúc kết phương pháp bảo toàn sức khỏe ưu việt nhất cho người Việt chính là bế Tinh, dưỡng Khí, tồn Thần. Việc lo âu triền miên đã đi ngược lại công thức sống khỏe này, nó là một quá trình "Tán Tinh – Tán Khí – Mất Thần".
Tâm dược cực thượng: Giải phóng khỏi vòng luân hồi sợ hãi
Để vá lại” vết rò rỉ thất thoát thận tinh, chúng ta phải chuyển hóa tâm lý lo âu (Vọng tâm) về trạng thái tự nhiên, tĩnh tại (Chân tâm). Nỗi sợ không phải là cái gì có sẵn, nó vốn là vọng tưởng (ý niệm giả dối) bám víu vào cảm giác đã qua hoặc tương lai chưa tới. Để cắt đứt nó, như các vị tu tập đắc đạo đã chứng và khuyên dạy, chúng ta phải quay về với tự tánh thanh tịnh.
Nếu ai đó có duyên và có thể tiếp nhận triết lý Phật giáo Đại thừa, ít nhất là vào phương diện kỹ năng sống khỏe, lời dạy của ngài Lục Tổ Huệ Năng trong Pháp Bảo Đàn Kinh có thể là liều thuốc diệu nhất khi chỉ thẳng vào bản chất của Thể tánh, lấy Vô niệm làm tông chỉ huấn luyện tâm ý của mình.
Vô niệm không phải là không có niệm, mà là không để tâm bám víu vào các ý niệm (như ý niệm sợ hãi, lo âu). Vô niệm giống như việc bạn nhìn thấy một đám mây (ý niệm sợ hãi) trôi qua bầu trời tâm trí, nhưng bạn không đuổi theo nó, không bước lên nó, và không để nó che khuất ánh sáng mặt trời tự nhiên (tự tánh thanh tịnh) của mình. Ý niệm, suy nghĩ hàng ngày nối tiếp nhau như sóng, làm cho tâm trí ta ít được bình yên, như một kẻ hầu lăng xăng chiếm mất ngôi vua của cái tâm trong sáng tĩnh tại thường có của mỗi người. Khi không bám víu, tâm sẽ tự nhiên trở nên thanh tịnh, vua hiện ra trên ngai vàng của mình, và nỗi sợ không còn chỗ để khởi lên.
Quay lại cái gốc của các nỗi sợ nguyên sinh là nỗi sợ chết. Sự thật, chúng ta sợ hãi vì ta chấp vào hình tướng thân này (cái ta có sinh có diệt). Giáo lý Phật giáo dường như rất hữu ích để giúp ta giải quyết nỗi sợ này. Hãy nhìn thẳng vào sự thật: Thân xác này chỉ là sự hợp tan của Tứ đại (Đất, Nước, Gió, Lửa). Cái chết chỉ là sự chuyển hóa hình dạng, như con sóng trên mặt nước. Khi ta hiểu mình là Nước, chứ không phải chỉ là con Sóng, ta sẽ không còn sợ sự chấm dứt.
"Cái sinh mà bạn sợ mất đi chính là hình hài này; cái không sinh, không mất chính là tự tánh của bạn".
Thiền sư Thích Nhất Hạnh
(Trích: Không diệt không sinh, đừng sợ hãi).
Dưỡng sinh & các giải pháp Cổ phương phục hồi Tinh Khí
Sau khi điều phục phần nào được tâm an, ta cần phục hồi những tổn thất vật lý, bằng cách thực hiện những bài tập hàng ngày, từ từ chầm chậm nhưng rất hữu ích:
4.1. Phép luyện hình “Đóng cửa năng lượng”, trước hết là cách Thở và Thiền đi bộ (Dùng hơi thở bụng để đưa Ý về Đan Điền -vùng Khí hải dưới rốn). Chẳng hạn, nếu bạn ở Hà Nội, hãy dành 30 phút đi bộ chậm (thiền đi bộ) quanh Hồ Tây, Công viên Thống Nhất, công viên Cầu Giấy, hay bất cứ nơi nào thuận tiện và có không gian yên tĩnh. Đây là cách để hạ Khí, cố định Khí đang tán loạn do sợ hãi. Thứ hai là bài tập Bế Tinh (khóa hậu môn - Thực hành co thót nhẹ nhàng cơ sàn chậu. Đây là phương pháp dưỡng sinh tối thượng để ngăn chặn sự rò rỉ Tinh Khí qua đường dưới, giúp Thận Tinh được củng cố, giúp điều hòa năng lượng / khát vọng sống, ngăn chặn sự thất thoát và chuyển hóa nó thành năng lượng trí tuệ, sự tĩnh tại.
4.2. Dinh dưỡng hậu thiên: Tỳ vị (lá lách và dạ dày, đại diện cho hệ tiêu hóa) là nguồn gốc của Hậu thiên chi bản. Theo triết lý Thực dưỡng của Ohsawa, việc cân bằng Âm Dương trong ăn uống (ưu tiên ngũ cốc, rau củ kiềm tính, để trung hòa bớt thức ăn thiên tính a xít như rượu, thịt cá…) sẽ giúp Tỳ Vị khỏe mạnh, cung cấp đủ vật chất để nuôi dưỡng và hồi phục Thận Tinh.
4.3. Cổ phương hồi tinh: Đối với chứng Thận Tinh hư do sợ hãi kéo dài, việc sử dụng các bài thuốc kinh điển để tư bổ là cần thiết. Trong Đông y có nhiều bài thuốc hay, kỳ diệu để phục hồi thận hư, trong đó có bài thuốc cổ phương Lục Vị Địa Hoàng Hoàn. Đây là bài thuốc căn bản để tư bổ Thận Âm, rất hợp để đối trị chứng nội nhiệt và hư tổn.
4.4. Lời khuyên của Danh y: Theo lời khuyên của danh y Trung Quốc thời xưa Trương Trọng Cảnh (Kim Quỹ Yếu Lược), việc dùng thuốc cần phải biện chứng (xác định rõ Âm Hư hay Dương Hư, kèm theo Hàn hay Nhiệt). Thân chủ nếu không phải là thầy thuốc đông y, hoặc người có hiểu biết thấu đáo về y học cổ truyền, thì tuyệt đối không tự ý dùng thuốc. Vui lòng tìm đến thầy thuốc được đào tạo đúng chuyên ngành, có chứng chỉ hành nghề hợp pháp để được bắt mạch, gia giảm liều lượng theo tính chất, cơ địa – vốn là “độc bản” của mình. Mỗi người có một con đường sinh bệnh không hề giống nhau, sức chống chịu và phục hồi cũng không giống nhau, nên đừng nên chỉ dùng thuốc theo nhỏ to của người khác.
Nỗi sợ hãi vô hình là một cuộc tấn công vào cội rễ sự sống. Nhưng chúng ta đã thấy, chìa khóa để chiến thắng nằm ở những từ khóa Sự tĩnh tại (bế tinh, dưỡng khí), Vô niệm (không bám víu). Để làm được điều đó, hầu hết chúng ta đều phải trải qua học tập, rèn luyện mỗi ngày để ánh sáng trí tuệ đẩy lui dần bóng tối vô minh, hóa giải dần tà tri, tà kiến.
Hãy biến những triết lý này thành hành động hàng ngày. Khi tâm an, Thận khỏe, thì dù bão lũ cuộc đời có đến, bạn vẫn sẽ vững chãi như cây tùng, cây bách.
Y Sư Hoàng Đạo
Bài viết này thuộc bản quyền của Sống Khỏe 100. Mọi thông tin chỉ mang tính chất tham khảo và giáo dục. Vui lòng tham vấn ý kiến chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp điều trị nào.
